Jak trauma wpływa na nawyki żywieniowe? Zaskakujące skutki silnych emocji

Jak trauma wpływa na człowieka? Psychika a wybory żywieniowe

Trauma, czyli doświadczenie silnego stresu lub zagrożenia, może pochodzić z różnych źródeł – od trudnego dzieciństwa, przez przemoc emocjonalną, aż po nagłe, dramatyczne wydarzenia. Takie przeżycia pozostawiają trwały ślad nie tylko w psychice, ale i w sposobie funkcjonowania organizmu.

Osoby z historią traumy często doświadczają zmian w zachowaniach żywieniowych, ponieważ jedzenie staje się dla nich formą mechanizmu radzenia sobie ze stresem. Może działać jako pocieszenie, sposób na odwrócenie uwagi od trudnych emocji lub nawet metoda na odzyskanie poczucia kontroli.

Trauma może prowadzić do dwóch skrajnych reakcji żywieniowych:

• Przejadania się (binge eating) – nadmierne spożywanie jedzenia w celu zredukowania napięcia i lęku.
• Unikania jedzenia – osłabiony apetyt, jedzenie w bardzo ograniczonych ilościach, a w skrajnych przypadkach rozwój zaburzeń odżywiania.

Dlaczego tak się dzieje? Kluczową rolę odgrywa tutaj mózg i sposób, w jaki przetwarza emocje oraz kontroluje reakcje na stres.

Jak trauma wpływa na mózg? Biologiczne mechanizmy regulujące apetyt

Trauma nie pozostaje jedynie w psychice – zmienia także sposób funkcjonowania mózgu. Stres pourazowy (PTSD) i silne emocjonalne obciążenie mogą prowadzić do trwałych zmian neurologicznych, które wpływają na sposób, w jaki reagujemy na głód i sytość.

Najważniejsze struktury mózgu zaangażowane w ten proces to:

• Amygdala (ciało migdałowate) – odpowiada za reakcję na stres i emocje. Nadmierna aktywacja amygdali u osób po traumie może prowadzić do impulsywnych zachowań, takich jak napady objadania się.
• Hipokamp – odpowiada za pamięć i zdolność do racjonalnej oceny sytuacji. Osłabienie jego funkcji może powodować problemy z kontrolowaniem porcji jedzenia oraz trudności w rozpoznawaniu prawdziwego głodu.
• Podwzgórze – reguluje apetyt i poziom hormonów, takich jak kortyzol (hormon stresu). Przewlekły stres i trauma mogą zakłócać jego pracę, prowadząc do nieregularnego odczuwania głodu i sytości.

To właśnie dlatego niektóre osoby po traumatycznych przeżyciach odczuwają ciągłą potrzebę jedzenia, nawet gdy nie są głodne, podczas gdy inne całkowicie tracą apetyt.

Co ma wpływ na nawyki żywieniowe? Czynniki związane z traumą

Trauma może wpłynąć na sposób odżywiania w różny sposób, w zależności od rodzaju przeżytych doświadczeń oraz ich intensywności. Oto kilka kluczowych czynników, które mogą zmieniać nawyki żywieniowe:

1. Jedzenie jako mechanizm radzenia sobie ze stresem

Dla wielu osób jedzenie staje się sposobem na regulację emocji. Pokarmy bogate w cukier i tłuszcze mogą chwilowo poprawiać nastrój, ponieważ stymulują produkcję serotoniny i dopaminy – neuroprzekaźników odpowiedzialnych za poczucie przyjemności.

Osoby po traumie mogą podświadomie sięgać po jedzenie, aby złagodzić negatywne emocje, co prowadzi do niekontrolowanego jedzenia i problemów z wagą.

2. Zanik apetytu i unikanie jedzenia

Niektóre osoby po traumie całkowicie tracą zainteresowanie jedzeniem. Może to być efekt zaburzeń w funkcjonowaniu układu nerwowego, który przestaje reagować na sygnały głodu. Przewlekły stres zmniejsza aktywność układu pokarmowego, powodując spowolnienie trawienia, nudności i utratę apetytu.

Osoby, które doświadczyły przemocy lub kontroli związanej z jedzeniem (np. przymusowe karmienie w dzieciństwie), mogą unikać posiłków jako formy odzyskania kontroli nad własnym ciałem.

3. Trauma a wybory żywieniowe – dlaczego jemy niezdrowo?

Osoby po traumie często dokonują mniej świadomych wyborów żywieniowych. Sięgają po jedzenie wysokoprzetworzone, bogate w sól, tłuszcze i cukry, ponieważ jest ono łatwo dostępne i daje szybki efekt poprawy nastroju.

Niezdrowe jedzenie może też stać się formą kary dla własnego ciała, zwłaszcza u osób zmagających się z niską samooceną po traumatycznych doświadczeniach.

Jak przerwać błędne koło? Strategie poprawy relacji z jedzeniem

Jeśli trauma wpłynęła na Twoje nawyki żywieniowe, warto podjąć kroki, które pomogą odzyskać kontrolę nad jedzeniem:

1. Świadome jedzenie (mindful eating) – zwracaj uwagę na sygnały głodu i sytości, jedz wolniej, unikaj jedzenia pod wpływem emocji.
2. Wsparcie terapeutyczne – terapia poznawczo-behawioralna (CBT) może pomóc w zrozumieniu mechanizmów stojących za emocjonalnym jedzeniem.
3. Unikanie diet restrykcyjnych – zamiast radykalnych zmian, wprowadzaj stopniowo zdrowsze nawyki, aby uniknąć efektu jojo.
4. Aktywność fizyczna – ruch pomaga regulować poziom stresu i poprawia zdolność organizmu do przetwarzania emocji w zdrowszy sposób.
5. Znalezienie alternatywnych sposobów radzenia sobie z emocjami – medytacja, pisanie dziennika, sztuka czy rozmowa z bliskimi mogą zastąpić jedzenie jako sposób na rozładowanie napięcia.

Kiedy warto zgłosić się po pomoc?

Jeśli zauważasz u siebie:

• kompulsywne objadanie się lub unikanie jedzenia,
• silne poczucie winy po posiłkach,
• utratę kontroli nad ilością spożywanego jedzenia,
• przewlekłe problemy z trawieniem lub wagą,

warto skonsultować się ze specjalistą – psychologiem, dietetykiem lub lekarzem.

Trauma ma ogromny wpływ na nawyki żywieniowe, ale istnieją sposoby, aby odbudować zdrową relację z jedzeniem. Świadomość własnych emocji i pracy mózgu to pierwszy krok do pozytywnej zmiany.